🧊 مقدمه
در زمستان سال ۱۴۰۰، شهر ورزقان در استان آذربایجان‌شرقی عنوان سردترین نقطه ایران را به خود اختصاص داد. گزارش هواشناسی نشان داد که در یک شب، دمای هوا در این شهرستان به منفی ۲۸ درجه سانتی‌گراد رسید که کمترین دمای ثبت‌شده در کشور بود (خبرآنلاین, Ghatreh).
همزمان با این سرمای شدید، گرم‌ترین نقطه کشور در استان کرمان، شهر «فهرج» گزارش شد که دمای آن به حدود ۲۷+ درجه سانتی‌گراد رسید (Ghatreh, روزنامه دنیای اقتصاد, اقتصادنیوز).
بدین ترتیب، اختلاف دمای میان سردترین و گرم‌ترین نقطه ایران در آن روز به حدود ۵۵ درجه سانتی‌گراد رسید (Ghatreh).
ورزقان: سردترین نقطه ایران
جغرافیا و اقلیم
شهرستان ورزقان در شمال‌غرب ایران و در استان آذربایجان‌شرقی واقع شده و ارتفاع بالا و کوهستانی بودن آن موجب شکل‌گیری اقلیم سرد و خشکی در زمستان می‌شود.
عبور توده هوای سرد از قفقاز و مناطقی شمالی، در زمان‌هایی سرمای شدیدی را به این منطقه منتقل می‌کند؛ خصوصاً هنگامی که زمین یخ‌زده است و شرایط رادیاسیون شبانه نیز سردی هوا را تشدید می‌کند.
ثبت رکورد دمایی
در شب رکوردشکن، اداره کل هواشناسی استان اعلام کرد: دمای هوای ورزقان به –۲۸ °C رسید که کمترین مقدار ثبت‌شده در کشور بود (Ghatreh, Khabar Fori, شرق).
برخی منابع نیز دمای –۲۵ درجه را گزارش کردند؛ اما همچنان تأکید شده که اختلاف دما از گرم‌ترین نقطه کشور به حدود ۵۴ درجه می‌رسد (خبرآنلاین).
گرم‌ترین نقطه کشور در آن روز
فهرج و هوای بهاری
همزمان با سرمای ورزقان، شهر فهرج در استان کرمان گرم‌ترین نقطه کشور شد. دمای آن حدود ۲۷–۲۹+ درجه سانتی‌گراد گزارش شد که هوایی به‌اصطلاح بهاری به حساب می‌آید (روزنامه دنیای اقتصاد).
این وضعیت نمایانگر تفاوت شدید اقلیمی بین مناطق ایران است که برخی مناطق کوهستانی سرد و نقاطی در جنوب شرقی کشور گرمای قابل توجهی دارند.
علت بروز اختلاف دمای ۵۵ درجه‌ای
ارتفاع و موقعیت جغرافیایی: ورزقان در ارتفاعات قرار دارد و ریزش هوای سرد در زمستان موجب سردی شدید می‌شود، در حالی که فهرج در جنوب شرق و کم‌ارتفاع است و تابش شدید خورشید باعث گرمای بالا می‌شود.
عوامل جوی و سامانه سرد: توده هوای سرد قفقازی و شرقی توان‌مند در کاهش دما در شمال‌غرب کشور، در حالی که سامانه‌های هوای پایدار در جنوب شرقی باعث گرمای غیرطبیعی می‌شوند.
رادیاسیون شبانه: در شب‌هایی با آسمان صاف و بدون باد، سرمای سطوح کوهستانی بیشتر می‌شود و به ویژه در شهری مانند ورزقان کاهش سریع دمای هوا رخ می‌دهد.
پیامدها و اثرات بر منطقه
سرمای شدید در ورزقان خطراتی چون تشدید مشکلات تنفسی، انجماد لوله‌ها، گسترش یخ‌زدگی معابر و خطرات تردد را به‌همراه دارد.
در مقابل، گرمای فهرج می‌تواند تأثیراتی مانند کاهش رطوبت، بی‌آبی و گرمای تنش‌زا برای ساکنان به همراه داشته باشد.
این اختلاف شدید دما اهمیت پیش‌بینی‌های هواشناسی و هشدارهای به موقع را برای آمادگی شهروندان در مواجهه با شرایط جوی متضاد نشان می‌دهد.
جزئیات بیشتر: نمونه دما در شهرهای دیگر استان
در همان بازه شبانه، دمای شهرهایی نظیر بستان‌آباد، ملکان، سراب، هشترود، اسکو و مراغه نیز به منفی حدود –۱۵ تا –۲۲ °C رسیدند (خبرآنلاین).
برای مثال، بستان‌آباد –۲۲°C، ملکان –۲۱°C، اسکو –۱۸°C، مراغه –۱۷°C، هریس، چراآویماق، اهر و سایر شهرها نیز در بازه –۱۵ تا –۱۶ °C قرار داشتند (خبرآنلاین).
تحلیل و جمع‌بندی
در زمستان‌های سرد ایران، چنین اختلاف دمای چشمگیری بین نقاط مختلف کشور به‌ویژه بین مناطق کوهستانی شمال‌غرب و مناطق گرم جنوب‌شرق از نظر اقلیمی قابل انتظار است.
اهمیت ثبت دقیق این داده‌ها، اطلاع‌رسانی به موقع و آمادگی مردم و مسئولان را به‌منظور پیشگیری از خسارت و خطرات جوی برجسته می‌سازد.
با توجه به تغییرات اقلیمی، امکان بروز چنین نوسانات شدید دمایی همچنان دور از ذهن نیست، بنابراین ارتقای سیستم‌های پیش‌بینی جوی و زیرساخت‌های محلی ضروری است.
جدول خلاصه‌ای از مقادیر کلیدی
| مؤلفه | مقدار |
|---|---|
| کمینه دما (ورزقان) | –۲۸ °C (یا –۲۵ °C) |
| بیشینه دما (فهرج) | +۲۷ تا +۲۹ °C |
| اختلاف دما | حدود ۵۴–۵۵ درجه سانتی‌گراد |
منابع: خبرآنلاین، فارس، دنیای اقتصاد، خبرگزاری‌ها و منابع رسمی هواشناسی (MontaNews, روزنامه دنیای اقتصاد).
پایان‌بندی
ورزقان در زمستان ۱۴۰۰ رکورد سردترین نقطه کشور را با دمای حدود –۲۸ °C شکست و این در حالی بود که همزمان گرم‌ترین نقطه کشور حدود +۲۸ °C گزارش شد. اختلاف دمایی که نزدیک به ۵۵ درجه بود، گواهی بر تنوع اقلیمی شدید ایران است. ارائه این اطلاعات به دقیق‌ترین شکل ممکن، در کنار ثبت نمونه‌های مشابه، به درک بهتر ما از شرایط اقلیمی ایران کمک می‌کند و ضرورت آمادگی در برابر نوسانات شدید دمایی را یادآور می‌شود.
در صورت نیاز، می‌توانم بررسی مشابهی از گزارش‌های دیگر یا تحلیل‌های علمی مرتبط نیز فراهم کنم.
